بررسی برخی شرایط رویشگاهی و کیفیت علوفۀ گیاه حنظل Citrullus colocynthis (مطالعۀ موردی: استان سیستان و بلوچستان)

هدف از مطالعۀ حاضر بررسی برخی از ویژگی­های رویشگاهی و کیفیت علوفه گیاه حنظل در رویشگاه­ها و مراحل مختلف رشد در مراتع استان سیستان و بلوچستان می­باشد. جهت بررسی تغییرات حیاتی گیاه در دو رویشگاه­ زابل و سراوان، مشاهدات مراحل مختلف فنولوژی در دورۀ فعالیت گیاه با بازدیدهای مرتب از نقاط مشخص صورت گرفت. ویژگی­های پوشش گیاهی، در پلات­های چهار متر مربعی در امتداد چهار ترانسکت 200 متری بررسی شد. در دو رویشگاه، نمونه­برداری خاک از عمق 30-0 سانتی­متری پای ریشه گیاه و منطقۀ عاری از گیاه جهت بررسی ویژگی­های فیزیکوشیمیایی خاک برداشت شد. شاخص­های کیفیت علوفه در سه مرحلۀ رشد رویشی، گلدهی و بذردهی به صورت تصادفی با 4 تکرار اندازه­گیری شد. نتایج دورۀ رویشی گیاه حنظل نشان داد، ظهور اولین برگ در اوایل فروردین ماه و پایان دورۀ رویش شهریور ماه می‎باشد. میانگین درصد تاج پوشش و تراکم در دو منطقه دارای تفاوت معنی­دار هستند (01/0p<). عمق ریشه­دوانی این گیاه در رویشگاه زابل و سراوان به­ترتیب 207 و 123 سانتی‌متر بود. نتایج نشان داد میزان هدایت الکتریکی و کربن و مادۀ آلی در پای بوتۀ مورد بررسی به شکل معنی­داری از منطقۀ شاهد بیشتر است. نتایج تجزیه و تحلیل خاک زیر گونۀ دو رویشگاه نشان داد درصد شن، سیلت، اسیدیته، آهک و کربن آلی در سطح 5 درصد (05/0p<) و مادۀ آلی در سطح 1 درصد معنی­دار می­باشد (01/0p<). همچنین میانگین­ها نشان داد درصد شن، اسیدیته، کربن آلی و مادۀ آلی در رویشگاه زابل بیشتر از سراوان بوده و میزان سیلت و آهک در خاک پای گیاه در رویشگاه سراوان بیشتر می‌باشد. نتایج شاخص­های کیفیت علوفه نشان داد، عامل رویشگاه تنها بر درصد پروتئین خام اثر معنی‌داری داشت (05/0p<). اما مراحل فنولوژی بر کلیۀ شاخص­های مورد بررسی اثر معنی‌داری دارد (01/0p<). با ازدیاد سن درصد پروتئین خام، هضم پذیری و انرژی متابولیسمی گیاه کاهش و درصد الیاف نامحلول در شویندۀ اسیدی افزایش ‌می­یابد. با توجه به عمق ریشه­دوانی و هم­زمانی رویش این گیاه با بادهای ۱۲۰ روزۀ سیستان، می­توان با کشت حنظل در مناطق برداشت رسوبات بادی از پدیده­های مخرب زیست­محیطی جلوگیری به عمل آورد.